Earth is calling... Doop

Gaan apps de basis zijn van ‘het nieuwe normaal’? Een app die bepaalt wie wel en niet naar buiten mag op basis van een (mogelijke) besmetting, door big-data analyse. Het lijkt sciencefiction, maar gepersonaliseerde apps op basis van data worden al lange tijd door ons allen gebruikt. Websites en apps, analyseren al ons zoek- en gebruiksgedrag. Niet voor niets kwam er cookiewetgeving. De nieuwe corona-apps die in de maak zijn gaan echter verder. Als de overheid ermee akkoord gaat, kan het zo zijn dat de app bepaalt over iemands bewegingsvrijheid, afhankelijk van een mogelijke besmetting. In een aantal Aziatische landen en in Oostenrijk wordt al gebruikt gemaakt van corona-apps. 

Waarom is zo'n app dan zo belangrijk? Het RIVM heeft advies naar buiten gebracht over wanneer er kan worden overgegaan tot een versoepeling van de huidige strenge maatregelen. Het gemiddelde aantal mensen dat door een coronapatiënt besmet raakt moet lager zijn dan één. Daarnaast mogen de intensive cares niet langer overvraagd zijn en moet het zorgsysteem tijd krijgen om te herstellen. Ook belangrijk is dat er voldoende testcapaciteit moet zijn voordat de maatregelen worden versoepeld. Het RIVM benadrukt het belang van apps, voor het mogelijk maken van bron- en contactopsporing zijn ze cruciaal. We moeten de mogelijkheid hebben om de hieruit voortvloeiende grote datastromen te analyseren. Tot slot moet er goed gemeten kunnen worden wat de effecten van deze transitie zijn, zodat er op tijd geschakeld kan worden. 

Twentenaar Marcel Roorda, oprichter van Doop en app-ontwikkelaar, geeft aan dat de app die hij bedacht anders is dan anderen en toegespitst is op Nederlandse wetgeving. De Doop-app genereert een uniek ID dat via bluetooth naar andere gebruikers in de omgeving wordt gestuurd. De app slaat geen persoonsgegevens op en bewaart alle data intern en niet in de Cloud. Bovendien heb je geen inloggegevens nodig, persoonsgegevens worden niet gedeeld. Iemand kan vrijwillig aangeven of hij of zij besmet is. Kom je in aanraking met een besmet persoon, dan geeft de app een alert-melding. "Hoewel dit een dringende noodsituatie op het gebied van de volksgezondheid is, doen we er alles aan om de privacy te beschermen en ervoor te zorgen dat je controle hebt en houdt over jouw gegevens".

Feike Sijbesma, die streng meekijkt in de ontwikkeling van de nationale corona-app, noemt belangrijke voorwaarden waaraan een app moet voldoen. Deze voorwaarden komen exact overeen met de voorwaarden die Marcel zelf heeft gesteld voor zijn app. Privacy en veiligheid staan voorop: de app moet voldoen aan de privacywetgeving en de privacy-gevoelige data moet streng beveiligd worden. De app moet automatisch data wissen na bijvoorbeeld twee weken (incubatietijd). Vrijwillige deelname aan de app is voor Marcel een vereiste. Marcel denkt bovendien dat vrijwillige deelname geen obstakel hoeft te vormen, omdat het in ons eigen belang is om mee te doen.  

Wanneer mag het recht om te gaan en staan waar je wil worden beperkt? Vanuit moreel opzicht kan het werk van filosoof John Stuart Mill, inmiddels tot klassieker verworden, een richtlijn bieden. Mill stelt dat een overheid in een vrij land de acties van haar inwoners alleen aan banden mag leggen als deze handelingen een gevaar voor anderen vormen. Als iemand positief is getest op corona, is vrijwel zeker te zeggen dat deze persoon een gevaar voor anderen vormt mocht hij of zij zich in het openbaar begeven. Of we op het principe van Mill terug kunnen grijpen in geval van een potentiele coronabesmetting is moeilijker. Mag iemands bewegingsvrijheid dan worden ingeperkt?

Wat weegt zwaarder? Privacy en zelfbeschikking of de gezondheid van jezelf en anderen? En wanneer is het gevaar voor de gezondheid zo groot dat het zwaarder weegt dan privacy? Dat zijn moeilijke keuzes waar ethisch filosofen zich nu het hoofd over breken. Zo ook hoogleraar filosofie van mens en techniek aan de UT, Peter Paul Verbeek. Hij begrijpt de aantrekkingskracht van de ‘corona apps’; mensen willen de wereld om hen heen graag controleren en technologie maakt dat mogelijk. 

Voor vrijwillige deelname is echter ook vertrouwen nodig. Is ons vertrouwen in zulke apps wel terecht? Verbeek pleit voor een middenweg, dit noemt hij ‘toevertrouwen’: “Het is belangrijk om mensen echt het gevoel te geven dat ze de touwtjes in handen hebben in plaats van overgeleverd te zijn aan een app.” Zelfbeschikking moet dus zoveel mogelijk gewaarborgd worden. Door goede voorlichting, vrijwillige deelname en de mogelijkheid om je gegevens weer uit de app te wissen. Uiteindelijk is het de mens die de techniek maakt, en mensen met elkaar vormen de oplossing voor het probleem.