Twente hotspot voor innovatie en een groene economie

Op het kantoor van Twente Board, gevestigd in het Twentehuis in hartje Enschede, is absoluut geen sprake van een calimerocomplex. Secretaris Linda van Asselt: ‘In de regio Twente zijn we goed in slimme dingen bedenken en maken. Innovatief ondernemerschap wordt hier omarmd. De Twentse maakindustrie, met baanbrekende hightechbedrijven, biedt oplossingen voor maatschappelijke opgaven en sociale innovatie op veel terreinen. Denk aan de agrarische sector, zorg, energie en mobiliteit.’ Hier weten we waar de kracht van de regio zit: in de triple helix van onderwijs, bedrijfsleven en overheid, aldus Van Asselt.

De Board is een samenwerkingsverband van deze drie met het doel de economie van Twente te versterken door investeringen in innovatie, talent en de circulaire economie. Dat gebeurt op basis van twee investeringsprogramma’s: Agenda voor Twente en de Regio Deal Twente. De investeringsprogramma’s zijn opgebouwd rond vier actielijnen gericht op versterking van de technologische kracht van Twente, de talentopgave en de arbeidsmarkt, de bereikbaarheid en het vestigingsklimaat, en de ontwikkeling naar een circulaire economie.

Met kennisinstellingen als de Universiteit Twente, de Artez AKI Academie voor Art & Design, hogeschool Saxion en de ROC van Twente heeft de regio sterke troeven in handen. Op tal van manieren werken die samen met het innovatieve bedrijven om met de nieuwste technieken producten te ontwikkelen voor de digitale en duurzame samenleving. Maar wil deze regio verder groeien en haar kracht optimaal inzetten voor de ontwikkeling van Nederland, dan moet er meer talent worden opgeleid en hier blijven.

Veel studenten vertrekken na hun opleiding naar de Randstad om daar te werken. Het is een bekend probleem voor grensregio’s en zelfs Twente heeft daar mee te maken. Daarom is veel aandacht nodig om de regio te branden.

Dat laatste is cruciaal, benadrukken ze bij de Board voortdurend. ‘Voor ons is dat best nieuw, want het zit niet zo in de Twentse inborst om de trom te roeren over de successen’, zegt brandmanager Ellen Kuipers. Toch gaat dat vaker en structureel gebeuren. Weinigen weten dat unicorns als Booking.com en Thuisbezorgd.nl hier zijn ontwikkeld. Over de internationaal gerichte innovatieve technologieprogramma’s aan de UT is elders in het land weinig bekend, behalve dat studententeams regelmatig wedstrijden winnen op het gebied van zon- en waterstofaangedreven mobiliteit.

De Dutch Innovation Days, een internationaal evenement dat eind mei voor de eerste keer in Twente plaatsvond, markeert de omslag. Geïnspireerd op de succesvolle Dutch Design Week in Brainport Eindhoven dat jaarlijks vele tienduizenden belangstellenden en investeerder trekt uit binnen- en buitenland. Kuipers: ‘Voor ons is dat het ultieme doel, Twente neerzetten als hotspot voor innovatie, met name groene technologie. De universiteit profileert zich al als de groene campus. Wij sluiten daarbij aan door te benadrukken hoe fijn het leven is, met ruim opgezette steden en veel groen. Twente is hét alternatief voor de overvolle, verstikkende Randstad.’

Niemand die beter begrijpt dat beeldvorming cruciaal is voor verzilvering van de Twentse kansen dan de Enschedese burgemeester Onno van Veldhuizen. ‘We liggen hier weliswaar aan de rand van Nederland, maar niet aan het eind van de wereld. De aarde is niet plat. We liggen Europees gezien hartstikke centraal en zijn ook nog eens de grootste Nederlandse stad aan de grens. Naar het noorden en zuiden toe doen we mee; steeds krachtiger en zelfbewuster, vanuit de Twentse identiteit.’

Deze regio heeft 630.000 inwoners en is daarmee qua bevolkingsaantal groter dan elk van de drie afzonderlijke noordelijke provincies, Flevoland en Zeeland, benadrukt Van Veldhuizen. ‘Dat we aan de grens liggen, zien wij als een voordeel. In de driehoek Enschede-Osnabrück-Münster hebben we zo’n 120.000 hoogopgeleide mensen. Als ik datzelfde driehoekje omklap naar het westen, kom ik daar niet aan hoor. Als je dat kunt mobiliseren, heb je een geweldige potentie voor verdere ontwikkeling. Alles wat we hier bedenken, is meteen op te schalen in Europees verband. Met dat perspectief werkt onze universiteit hier op veel fronten samen met de Universiteit van Münster, aan de andere kant van de grens.’

Van Veldhuizen noemt andere voorbeelden van grensoverschrijdende samenwerking in de oudste Euregio, zoals op het gebied van duurzame energie en afvalverwerking. Twente moet één grote Europese circulaire hub worden. De afval- en biomassacentrale Twence in Hengelo is al sinds de jaren tachtig pionier in de circulaire economie met de afvang en hergebruik van CO2 onder meer in de glastuinbouw. Er is een fabriek in aanbouw die vanaf volgend jaar 100.000 ton CO2 per jaar moet afvangen. Van Veldhuizen weet te vertellen dat Münster daarin wil participeren. ‘We hebben hier het meest uitgebreide duurzame warmtenet van Nederland. Veel locaties in Hengelo en Enschede zijn daar al op aangesloten. Dat draait onder meer op afval uit Münster.

Aanvankelijk lag het juridisch erg ingewikkeld om Duits afval hier te verwerken en nu hebben we weer te maken met een Nederlandse heffing, maar de contacten op regeringsniveau met Den Haag en met de Duitsers zijn goed. Er wordt aan gewerkt. Dan zie je dat intensieve samenwerking en het feit dat je elkaar kent, gaat werken. Zo konden we afgelopen jaar ook snel afspraken maken om coronamaatregelen af te stemmen, zodat mensen die over de grens werkten daar geen last van hadden.’

Tegenover de gebouwen van Saxion en de voormalige Twentse Textielschool ondergaat het voormalige complex van Medisch Spectrum Twente een totale metamorfose tot stadscampus Connect-U. Het immense bouwwerk aan het Ariënsplein, genoemd naar pastoor Alfons Ariëns, grondlegger van de katholieke arbeidersbeweging in Twente, wordt dé plek voor innoverende ondernemers en talentvolle studenten.

De verbouwing is nog volop aan de gang, terwijl in een paar vleugels studenten van het ROC van Twente, Saxion en de UT aan hun projecten werken. Vanuit de gangen is er volop zicht op de werkplaatsen. Saxion-studenten sleutelen aan een indrukwekkende drone, een rijdende robot en werken achter de computer aan serious games voor allerlei maatschappelijke opgaven. Al ruim dertig procent van Connect-U is in business. De eerste zzp’ers, start-ups, flexwerkers zijn aan het werk in een van de vleugels.
 

Tekst gaat door onder afbeelding

Impressie van het heringerichte Ariënsplein, hart van de stadscampus met de gebouwen van hogeschool Saxion en Connect-U. Beeld The Virtual DutchMen

Zichtbaarheid en contact maken zijn sleutelwoorden in de opzet van Connect-U. Het staat daarmee ook symbool voor het innovatieve ecosysteem van Twente, waarin de Twentse onderwijsinstellingen samenwerken met de gemeentelijke overheid en het bedrijfsleven. Het moet een kraamkamer voor start-ups worden, waar jonge onderzoekers en startende ondernemers begeleiding krijgen in het ondernemerschap en het regionale mkb ondersteuning krijgt bij innovaties, vertelt Hendrik Haaksema. Hij is manager mkb bij Novel-T een onafhankelijke stichting die door de gezamenlijke overheden en kennisinstellingen is opgericht om innovatie aan te jagen door jong talent, ondernemers en investeerders met elkaar in contact te brengen.

‘Het Twentse ondernemerslandschap bestaat sinds de neergang van de textiel uit heel veel kleine en middelgrote ondernemingen. Vooral toeleveranciers van de grotere industrie en dienstverleners elders’, legt hij uit. ‘Het is moeilijk ze te verenigen en te bepalen wat ze nodig hebben. Een aanbodgedreven aanpak werkt niet. We willen meer op de toekomst gericht, vraaggestuurder en vanuit de kansen gaan werken. Dat moet gaan gebeuren door ondernemers te helpen met hun innovatieve businesscases en ze in contact te brengen met de kennisinstellingen en het talent.’

Met Twente Board, de Agenda voor Twente en de triple helix lag er al een stevig fundament waar de Regio Deal Twente op kon doorbouwen. ‘We zien het resultaat van de samenwerking en de potentie in de regio aan de groeicijfers’, zegt coördinator lobby bij de Board Jasper Kerkwijk. Vooral de sectoren ICT, logistiek en techniek groeien hard. De Kracht van Oost 2.0, het wetenschappelijke vervolgonderzoek naar de regionale economie, liet dat vorig jaar ook zien. Er komt meer vraag naar hoger opgeleid personeel.
Kerkwijk: ‘De bedrijven zijn er, maar vacatures zijn moeilijker te vervullen. Op Saxion zie je wel dat meer mensen kiezen voor technische opleidingen, maar nog niet voldoende.’ Het extra geld uit de Regio Deal zorgt voor versnelling en maakt het mogelijk het vliegwiel groter te maken, aldus Kerkwijk.

Burgemeester Van Veldhuizen noemt de Regio Deal een knallend succes. ‘Met wat meer geld kun je net dat extra zetje geven. Nog belangrijker vind ik dat de deal je dwingt het sectorale te doorbreken. Ook, nee, juist bij het Rijk. In die deals zie je de nogal gescheiden huishoudboekjes van de verschillende departementen in concrete programma’s en bij afspraken bij elkaar komen. Ik ben twintig jaar burgemeester geweest, ik heb dat nog nooit meegemaakt. Samen aan tafel zitten en afspreken wat we gaan doen, waarom en hoe. Gewoon met elkaar een klus doen, voor morgen, voor je kinderen en kleinkinderen. Als je daarbij bruggen kunt slaan, tussen overheid, bedrijfsleven, onderzoek, ook nog grensoverschrijdend, dan zit je in Twente heel goed. Overheid 2.0.’