Samen innoveren: dé manier om aan te passen aan klimaat

In het ‘(Pioneering) Water & KlimaatLab’ doen ze precies dat. De werkplaats is in 2019 opgericht en is één van de thema’s binnen Stichting Pioneering, het platform waar onderwijs, onderzoek, ondernemers en overheid samen werken aan vernieuwing van de gebouwde omgeving. Het (Pioneering) Water & KlimaatLab is specifiek bedoeld voor het stimuleren, ontwikkelen en realiseren van nieuwe oplossingen voor droogte, wateroverlast en hittestress. Stefan Nijwening, werkzaam bij Waterschap Vechtstromen, en Wouter Stadhouders, eigenaar van StadLandWater - management en advies, zijn beiden actief in de werkplaats. Stefan als chef werkplaats, Wouter als deelnemend ondernemer.

Stefan: ‘Zo’n werkplaats is hard nodig. Want droogte en wateroverlast vragen om een gezamenlijke aanpak. Ieder voor zich volstaat niet. Dat resulteert onvermijdelijk in de zogenaamde ‘tragedy of the commons’: door individuele acties van de individuele partijen is het collectief slechter af. Met andere woorden: bewoners, boeren, bedrijven, woningcorporaties, ontwikkelaars, aannemers, provincie, gemeenten, waterschap… we moeten allemaal ons steentje bijdragen. In de werkplaats proberen we te komen tot gezamenlijke initiatieven en innovatieve oplossingen. Bijvoorbeeld aan de hand van praatplaten. Die laten zien hoe maatregelen in de tuin, op straat, in de wijk, het dorp en de stad, maar ook in het buitengebied bij kunnen dragen aan een meer waterrobuuste en klimaatbestendige inrichting. Het doel is om vervolgens te komen tot concrete initiatieven en projecten die echt vernieuwend zijn.’

Afbeelding uit deltaplan ruimtelijke adaptie

Een van die maatwerkoplossingen is de draaistuw, een idee van Wouter. ‘Met die hoge zandgronden hier in Twente is droogte echt een probleem. Vooral boeren ondervinden daardoor schade. Omdat zij veel beken langs hun percelen zelf beheren, moest de oplossing iets zijn dat boeren zelf kunnen inzetten. We zijn daarom in de werkplaats eerst gaan kijken naar de functionele eisen voor de oplossing. En dat is dat we regenwater langer moeten kunnen vasthouden om het grondwater op peil te houden. Dat kan met de draaistuw. Boeren plaatsen de stuw eenvoudig zelf middenin een beek om een te snelle afvoer van het water te voorkomen, zodat het grondwater op peil blijft als het droger wordt, zo is de gedachte.’ Op dit moment probeert agrariër Jozef ten Heggeler de draaistuw uit.

De draaistuw is maar één voorbeeld van waartoe een constructieve samenwerking kan leiden. De komende periode zullen nog meer vraagstukken in de werkplaats op tafel worden gelegd die vragen om andere aanpakken, creatieve oplossingen en nieuwe samenwerkingsvormen. Maar met de ervaringen tot nu toe wagen Stefan Nijwening en Wouter Stadhouders zich op verzoek toch aan vier succesfactoren voor een goede samenwerking.

1. Betrek de hele keten

Door een vraagstuk vanuit verschillende invalshoeken te bekijken, ontstaan ideeën die veel sterker zijn dan wanneer iemand zich daar alleen over zou buigen. Breng daarom bij voorkeur alle directbetrokkenen, de hele keten bij elkaar in één kamer. Stefan: ‘Dat willen we nu bijvoorbeeld ook doen met de eco-pan, een uitvinding van een medewerker van woningcorporatie Domijn. Een groene, waterbergende dakpan die wel is uitgeprobeerd, maar helaas nooit in productie is genomen. Om dat nu wél mogelijk te maken, vragen we partijen erbij die zouden willen en kunnen investeren zodat helder wordt wat er nodig is om de eco-pannen echt op onze daken te krijgen.’

2. Durf te doen zonder concrete opbrengsten

Als ondernemer moet je geld verdienen om te blijven bestaan. Het is dan ook niet raar dat er weerstand is tegen het vrijwillig meedenken over vraagstukken zonder dat daaruit een opdracht voortvloeit. Wouter, zelf ondernemer, begrijpt dat als geen ander. ‘Je moet als bedrijf inderdaad durven investeren. Daar staat tegenover dat zulke denktanks je ook helpen bij de ontwikkeling van je bedrijf. Je profileert je breidt je netwerk uit en wordt geïnspireerd door anderen. En met een beetje geluk, krijg je zelfs de opdracht toegespeeld.’

3. Wijk af van de gebaande paden

Stefan: ‘We blijven vaak steken in onze gebruikelijke manier van doen. Als er bijvoorbeeld een watergang gebaggerd moet worden, schrijven we het liefst voor hoe de baggeraar dat moet doen. We kunnen echter ook zeggen: Zorg dat deze watergang voor de komende tien jaar bevaarbaar blijft.’ En laat de baggeraar bedenken hoe die dat het beste kan doen’. Wouter vult aan: ‘Wat je dan doet, is niet meer zelf de oplossing uitwerken en vragen wie dit het goedkoopst kan uitvoeren. Die aanpak is namelijk ‘killing’ voor klimaatvraagstukken. Nog een tip: Werk niet alleen met vaste partners. Nieuwe mensen uit andere branches verrassen je vaak met een verfrissende kijk op de zaak’.

4. Vier successen, maak reclame

Met al onze kennis- en onderzoeksinstellingen en ondernemingen is er meer dan voldoende ontwikkelkracht en uitvoeringskracht in Twente. Stefan: ‘Zo ligt één van de grootste stedelijke waterbergingen van Europa hier in Twente, tussen Enschede en Hengelo. Dat weten maar heel weinig mensen. Wouter concludeert: ‘we maken hier in Twente gewoon te weinig reclame voor onszelf’. Dat herkent Stefan ook. ‘Ik woon nog niet zo lang in Twente, maar ben heel trots op wat er hier gebeurt, wat we samen doen en maken. Dat mogen we best wat meer uitdragen, vind ik.’

In het (Pioneering) Water & KlimaatLab wordt praktijkervaring, kennis en innovatie met elkaar verbonden zodat je het wiel niet helemaal zelf hoeft uit te vinden. Dat is belangrijk, omdat klimaatverandering heel Nederland voor complexe uitdagingen stelt. Toenemende hoosbuien, lange periodes van droogte, hitte en de gevolgen van overstromingen: het raakt vele publieke en private partijen en sectoren. Niemand kan het in zijn eentje oplossen. Effectief samenwerken, kennis delen en lokaal maatwerk zijn cruciaal. Het (Pioneering) Water & KlimaatLab is dé plek in Twente waar gemeenten, andere overheden, woningcorporaties, projectontwikkelaars, aannemers, architecten, projectleiders, beheerders, wetenschappers en studenten samen werken aan nieuwe technieken, maatregelen en oplossingen die we meteen in de praktijk toe kunnen passen.